Door Judith Lissenberg
De meeste honden zijn dol op aandacht van hun eigenaar. Massage valt vaak zeer in de smaak. Doen we dat allemaal niet eens, lekker kriebelen achter het oor of over de borst van onze hond? Mmm... lekker! We kunnen het kriebel- en aaiwerk ook serieuzer aanpakken en gericht met massage aan de slag gaan om bijvoorbeeld gedrag van de hond te veranderen.
De terminologie klinkt minder lekker dan de massage zelf. Massage is het therapeutisch manipuleren van de zachte weefsels van het lichaam, ofwel het toepassen van handgrepen op het lichaam met als doel de lichaamsfuncties te onderhouden of te verbeteren. Die handgrepen zijn er trouwens in allerlei soorten en maten: naast massage is er bijvoorbeeld acupressuur (met vingers en handen druk uitoefenen op bepaalde punten) en Tellington Ttouch (het in kleine cirkelbewegingen aanraken, bewegen en optillen van de huid).
Voor wie meer wil weten over massage bij honden is 'Canine Massage: A Practical Guide' van Jean-Pierre Hourdebaigt en Shari L. Seymour een heel geschikt boek. Hourdebaigt is een van oorsprong Franse en in Canada woonachtige massagetherapeut die bekende atleten heeft behandeld, maar overschakelde op honden, katten en paarden. De Canadese Seymour is een dierenliefhebster die zich bekwaamd heeft in studies op het gebied van dierengezondheid, anatomie, gedrag en massage. Het boek telt zo'n 200 pagina's die door een spiraalband worden samengehouden, zodat je de uitgave tijdens de masseersessies gemakkelijk open kunt leggen.
Voordelen
De schrijvers van 'Canine Massage' vinden het eigenlijk verrassend dat massage niet vaker wordt toegepast bij dieren. Massagetherapie is namelijk snel te leren, gemakkelijk toe te passen, niet duur en heeft tal van voordelen. Zo heeft massage via de circulatiesystemen in het lichaam invloed op het hele hondenlijf. Massage verlicht stress en werkt rustgevend en kalmerend bij drukke, nerveuze honden. Massage geeft honden kracht en flexibiliteit en werkt stimulerend bij vermoeidheid.
Massage kan op lange termijn helpen bij het verzachten van scherpe karaktertrekjes. Jean-Pierre Hourdebaigt merkte dat nerveuze of agressieve honden na enkele ontspannende massagebehandelingen rustiger werden en een zachter, betrouwbaarder karakter lieten zien. En last but not least versterkt de massage de band tussen baas en hond.
Lichaamstaal
Niet alle honden houden er van om aangeraakt te worden, dus je moet een massage altijd voorzichtig beginnen en langzaam opbouwen. Iedereen kan masseren, maar je moet wel wat weten van massagetechnieken, kennis hebben van de anatomie en fysiologie van de hond én in de juiste stemming (ontspannen) zijn om aan een massage te beginnen. Verder is het van belang dat je de lichaamstaal van de hond kent om steeds goed te kunnen inschatten hoe het dier op de massage reageert.
Kop optillen of omdraaien, gespannen zijn, trekken met de huid, terugdeinzen of hijgen kunnen tekenen van ongemak zijn. Het kan zijn dat je de hond dan te hard masseert of een gevoelige plek te pakken hebt, of dat de hond bang is. Uit halfdichte ogen, een omlaag hangende kop, een ontspannen oorstand of diepe zuchten blijkt genoegen. Zorg bij het geven van een massage voor een goede lichaamshouding (rug recht, armen ontspannen), anders kun je zelf naar een masseur.
IJsblokjes
'Canine Massage' besteedt uitgebreid aandacht aan het zenuwstelsel, skelet, spieren en gewrichten, de bloedsomloop en de beweging van de hond. Er zijn aparte hoofdstukken over stretchen (rekken en strekken) en hydrotherapie, ofwel het gebruik van warm (warme handdoeken, kruiken) of koud (icepacks, massage met ijsblokjes) water. Pas daarna komen de massagetechnieken aan bod. Voor een eerste sessie is een massage van 5 tot 8 minuten volgens het boek genoeg. Een volledige lichaamsmassage neemt doorgaans 15 tot 20 minuten in beslag. Je kan dat langzaam uitbouwen tot een massage van 30 minuten of circa 45 minuten voor een grote hond. De massageduur is altijd afhankelijk van de soort massage en van de reacties van de hond.
Door het masseren ontwikkel je het gevoel in je handen en vingers. Door te voelen ga je als het ware met je handen en vingers 'zien'. Door middel van wat Hourdebaigt en Seymour de 4 T's noemen kun je veel informatie krijgen over het dier:
Temperature (hoe warm is de hond)
Texture (hoe is de structuur bijvoorbeeld elasticiteit van de huid)
Tenderness (hoe gevoelig is de hond)
Tension (hoe gespannen zijn de spieren)
Druk
Bij het masseren zijn een aantal dingen van belang, bijvoorbeeld de hoeveelheid druk die je uitoefent en het ritme waarin je werkt. Je oefent al snel te veel druk uit druk maar eens met je vingers op een weegschaal en zie hoe ver de wijzer uitslaat. Een normale aanraking tijdens het masseren heeft een druk van 3 tot 5 pound (454 gram), een lichte druk is niet meer dan 3 pound.
Een verhouding van 1 aai/streling/aanraking per seconde is volgens 'Canine Massage' een veel gebruikt, rustig ritme bij het masseren. Een te snel ritme kan de hond irriteren. Langzaam ritme: 20 x aaien per minuut. Rustig ritme: 60 x aaien per minuut. Snel en stimulerend ritme: 80 tot 90 x aaien per minuut. Bij dit aaien wordt slechts een heel lichte druk van 0,1 tot 0,5 pound uitgeoefend met de vingertoppen of handpalmen. Langzaam aaien over rug en benen heeft een kalmerend effect. Het maken van slechts 10 tot 20 aaibewegingen per minuut werkt zeer kalmerend, bijna verdovend.
Handgrepen
Hourdebaigt en Symour behandelen allerlei handgrepen. Je kunt bij het masseren namelijk drukken, aaien, kneden, knijpen, rollen, vibreren, schudden, wrijven, draaien of kloppen. Er passeert verder een heel scala aan technieken (bijvoorbeeld duimtechnieken) en routines (series van bewegingen en technieken om een optimaal resultaat te krijgen, bijvoorbeeld een warming-up) de revue.
De relaxation routine is een altijd toepasbare massagebehandeling, die heel geschikt is om honden voor het eerst kennis te laten maken met een massage. Deze massagehandeling zorgt er voor dat honden snel ontspannen en is goed in te zetten bij bijvoorbeeld rusteloze honden, bange honden, na een lange reis, bij inspanning, voor een wedstrijd, et cetera. Bij deze relaxation routine worden er massagebewegingen over onder andere nek, rug en staart gemaakt. Er is weinig druk voor nodig, maximaal 2 tot 3 pound, en een heel kalm ritme, gemiddeld 1 beweging per seconde.
Oortipjes
De relaxation routine begint met het aaien van nek en ooraanzet en omvat onder andere het ear work: heel zacht trek je de oren, vanaf de aanzet naar de puntjes, iets naar achteren. De oortipjes kun je tussen je vingers wrijven. Daarna volgt de nek: met twee handen het nekvel pakken en masseren. Vervolgens verder met schouders en rug: maak aaibewegingen met je vingertoppen. Dan op naar het tail work: pak de staart op, hou hem iets omhoog en buig, stretch en draai hem dan met twee handen in een soort vraagtekenvorm. Dat allemaal heel rustig en zachtjes. Als laatste zijn de achterpoten aan de beurt. Je werkt bij deze massageoefening, die in het boek handgreep voor handgreep goed beschreven wordt, altijd van voor naar achter en van boven naar beneden.
Hoe heilzaam het ook mag zijn, er zijn momenten waarop je beter geen massage kunt toepassen. Masseer de hond niet na een operatie, tijdens de dracht, bij koorts (dan versnel je de al versnelde bloedcirculatie onbedoeld nog meer), bij infecties (massage verbetert de circulatie waardoor de infectie zich over het lichaam kan verspreiden) of bij verwondingen of acuut letsel (zwellingen of spierscheuringen). Verder niet masseren bij onder andere hernia, diarree, tumoren, huidproblemen en virusziekten.
Conclusie:
Massage kan een heilzame uitwerking hebben op het gedrag van de hond. Massage ontspant, kan de scherpe kantjes van gedrag doen verzachten en de binding tussen baas en hond verbeteren. Iedereen kan masseren, maar je moet wel iets weten over hoe te masseren, en wanneer niet te handelen. Alle inspanningen ten spijt: het hangt uiteindelijk helemaal van de hond af of hij de massage wel of niet accepteert.
© Dit artikel is gepubliceerd in het juninummer 2000 van LosVast, het contactblad van de Nederlandse Vereniging voor Instructeurs in Hondenopvoeding en -opleiding (O&O)
