Door Judith Lissenberg
1. Wat lijkt, na de clicker in de jaren negentig, dé trend voor 2000 te worden?
Het gebruik van calming signals, ofwel 'kalmerende signalen'. Dat zijn subtiele signalen die de hond in bedreigende of stressvolle situaties gebruikt om zichzelf én anderen (zowel honden als mensen) te kalmeren. Calming signals worden ingezet om conflicten te voorkomen.
2. Calming signals? Hum. Zeker weer het nieuwste van het nieuwste?
Nee hoor, dat valt erg mee. Er wordt namelijk al enkele jaren mee gewerkt.
3. En wie heeft dat allemaal bedacht, dat van die calming signals?
Turid Rugaas, een etholoog die in Noorwegen woont. Ze is runt daar de 'Hagan Hundeskole', waar ze bijna duizend honden per jaar traint. Vesla, haar eigen Elandhond, maakte haar attent op het gebruik van calming signals. De Amerikaanse Terry Ryan ontmoette Turid Rugaas in 1992 tijdens een conferentie. Zij vroeg de Noorse om haar verhaal eens op papier te zetten. Dat gebeurde: in 1997 verscheen het boekje 'On Talking Terms With Dogs: Calming Signals'.
4. Hoeveel van die calming signals zijn er?
Turid Rugaas onderscheidt in haar boek ongeveer 28 of 29 calming signals. Die signalen zijn soms heel subtiel en lang niet allemaal even duidelijk. Om ze goed waar te kunnen nemen moet je ervaring opdoen in het observeren van honden. Niet alle honden beheersen de signaaltaal meer, of 'spreken' hem in ieder geval niet zo goed als de wolf. Waar wolven in grote letters met elkaar communiceren doen honden dat in kleine letters, zoals Turid Rugaas het uitdrukt.
5. Maar geef nou eens wat voorbeelden?
Een aantal voorbeelden van calming signals: het wegdraaien van de kop, wegkijken met de ogen, het toedraaien van de zijkant of achterkant van lijf, de neus likken, langzaam bewegen, door de voorpoten buigen (de 'spelboog'), zitten (al dan niet met de rug naar de ander toe), liggen op de buik, gapen, snuffelen aan de grond, smakken. Al deze signalen hebben een kalmerende functie. Ook krabben en zich uitschudden kunnen calming signals zijn.
6. Wat hebben wij aan die calming signals?
Het leuke is dat wij mensen de signalen die honden onderling en naar mensen gebruiken, ook zelf kunnen toepassen op de hond, om op die manier beter met hem te kunnen communiceren. Niet alle signalen lenen zich even goed voor menselijk gebruik (wil degene die zijn eigen neus kan aflikken zich melden bij de redactie?), maar we kunnen wel heel goed ons hoofd of lichaam van de hond afdraaien of (en dit is wel één van de boeiendste calming signals) gapen in een poging hem te kalmeren of meer zelfvertrouwen te geven. Dat kan tot een direct en verbluffend resultaat leiden. Turid Rugaas zegt daarover: "Vaak worden honden hysterisch als ik ze in hun eigen taal benader. Het is te vergelijken met iemand die lang verdwaald is geweest in de jungle en, als hij op het randje van de wanhoop staat, plotseling zijn eigen moedertaal hoort." Anderen daarentegen hebben weer de ervaring dat hun hond in het geheel niet op calming signals reageert.
7. Wat kun je er mee als instructeur?
Door het herkennen en toepassen van calming signals kun je mogelijk beter contact maken en communiceren met honden. Calming signals herkennen zou misverstanden kunnen voorkomen. Een praktijkvoorbeeld: hond wil niet komen, baas wordt boos, hond snuffelt op de grond en maakt langzame bewegingen om ons te kalmeren, baas wordt nog bozer want denkt dat hond opzettelijk treuzelt, baas kijkt hond aan en loopt recht op hem af om hem op zijn donder te geven. Wat gebeurt er? Een calming signal van de hond wordt beantwoord met een dreigsignaal van de baas. Gevolg: verwarring alom met als gevolg een hoop ongezonde stress. Calming signals toepassen zou vooral goed werken bij het benaderen van 'moeilijke' (angstige, agressieve) honden. Ga zitten als de hond moeite heeft zich te ontspannen in de aanwezigheid van vreemden. Beweeg langzaam bij een schrikachtige hond, hoe langzamer je beweegt, hoe meer kans je hebt dat de hond niet schrikt maar stil blijft staan. Of draai een agressieve of opdringerige hond die tegen je op wil springen je zijkant of rug toe.
8. Hoe leg ik die signalen nou in hemelsnaam weer uit aan mijn cursisten?
Dit is hoe een Amerikaanse hondentrainster de werking van calming signals uitlegt aan kinderen: ,,Stel je voor dat je een geheim agent bent in een vijandig gebied, waar mensen er op uit zijn om je te doden. Maar als iemand een van de volgende signalen geeft, heb je te maken met een vriend. Als je een vriend herkend hebt, kun je hem dezelfde signalen terug geven." Vervolgens vertelt ze de kinderen dat stil staan, je schouder naar de hond draaien, naar de grond kijken en gapen voor een hond vriendelijke signalen zijn, terwijl een aai over de kop juist als een vijandig signaal wordt gezien.
9. Zijn die calming signals net zoiets als fluisteren met honden?
Het is niet hetzelfde, maar toch enigszins vergelijkbaar omdat bij 'hondenfluisteren' ook gebruik wordt gemaakt van lichaamstaal naar de hond toe.
10. Mm. Ik wil eigenlijk wel wat meer weten over die calming signals!
Begin met het (dunne) boekje van Turid Rugaas: 'On Talking Terms With Dogs: Calming Signals', dat inmiddels ook in het Nederlands vertaald is onder de titel 'Kalmerende Signalen' en verkrijgbaar is via onder andere Media Boekservice. Naast het boekje is er een seminar van Turid Rugaas vastgelegd op een aantal videobanden, onder andere te bestellen via het Amerikaanse Dogwise. Of bezoek de website van Turid Rugaas' Hagan Hundeskole in Noorwegen.
© Dit artikel is gepubliceerd in het februarinummer 2000 van LosVast, het contactblad van de Nederlandse Vereniging voor Instructeurs in Hondenopvoeding en -opleiding (O&O)
